مکث در زبان فارسی

زبانِ گفتار، هم پدیده‌های زنجیری دارد و هم پدیده‌های زبرزنجیری. این پدیده‌ها هریک به‌نوبۀ خود بخشی از زبان را می‌سازد. بدونِ پدیده‌های زبرزنجیری (تکیه، آهنگ، زیروبمی، درنگ[1]، مکث[2] و...)، گفتار، مصنوعی و ماشینی به‌نظر می‌رسد. درمیانِ این پدیده‌ها به پدیدۀ مکث توجه اندکی شده است. این پژوهش با استفاده از روش آواشناسیِ صوت­شناختی و با توجه به متغیر‌های جامعه‌شناسیِ زبان، درپی یافتن ویژگیِ آواییِ مکث، بسامد و محل وقوعِ آن، با توجه به دو متغیر سبک و جنسیت، است. داده‌های این پژوهش از دو سبکِ محاوره‌ای (مکالمۀ تلفنی) و رسمیِ (اخبار و سخنرانی) انتخاب شدند و با استفاده از نرم‌افزار پرت[3] مورد تحلیل قرار گرفتند. با استفاده از نرم‌افزار پرت، میزانِ دیرش (کوتاه، بلند و گسترده)، و نوعِ مکث‌ها (ساکت، پرشده و تنفسی) تعیین شد. با توجه به متغیرِ سبک می‌توان گفت که مکث در گونۀ سخنرانیِ سبک رسمی بیشتر از مکالمۀ تلفنیِ 2 (گویشور زن با زن یا گویشور مرد با مرد)، و 1 (گویشور زن با مرد) سبکِ محاوره‌ای، و در گونۀ اخبارِ سبکِ رسمی کمتر از مکالمۀ 2 و 1 سبکِ محاوره‌ای است. با درنظرگرفتنِ متغیرِ جنسیت، مشهود است که زنان به‌طورکلی در هر سه ‌گونۀ گفتاری، مکث‌های کمتری نسبت‌به مردان انجام می‌دهند. البته لازم ‌به ‌ذکر است که مکثِ زنان در گونۀ مکالمۀ 1 سبکِ محاوره‌ای از مردان بیشتر است ولی در گونۀ مکالمۀ 2 مجدداً کاهش پیدا می‌کند[4]. [1]. juncture [2]. pause [3]. praat [4]. با تشکر فراوان از دکتر گلناز مدرسی قوامی که در تمام مراحل، راهنمایی­های ایشان موجب پیشرفت این پژوهش شده است. شایان ذکر است که داده­های مربوط به مکالمه تلفنی این پژوهش از مرکز پردازش هوشمند علائم و با همکاری جناب آقای دکتر بی جن خان تهیه شده­اند که از ایشان نیزسپاسگزارم.